Kunstopdracht voor Nieuw-Rhijngeest, Oegstgeest aan de Limes/Rijn.

Het Cultuurfonds Oegstgeest is de initiator van de kunstopdracht voor het Park Landskroon in het nieuwbouwgebied Oegstgeest aan de Rijn ( Nieuw-Rhijngeest).  Dit gebied heeft een bijzondere historische en archeologische betekenis; als onderdeel van de Romeinse Limes, maar ook later in de Merovingische periode als een bloeiend handelscentum. In dit dicht bebouwde gebied wijst ter plekke niets meer op die bijzondere betekenis, de sporen er van zitten vooral onder de grond. De kern van deze kunstopdracht is dan ook om die bijzondere historische betekenis zichtbaar te maken en dit herkenbaar en beleefbaar te accentueren. De kunsttoepassing is een verbindend element in de tijd en plaats, tussen toen en nu, hier en daar, maar creëert ook samenhang tussen verschillende bewoners en gebruikersgroepen. Tijdens het gezamenlijk locatiebezoek en in de briefing voor deze opdracht werd duidelijk dat het zwaartepunt in de historische context van dit gebied ligt bij de Romeinse Limes. Vooral ook omdat de Neder-Germaanse Limes de status van UNESCO Werelderfgoed heeft gekregen. 

Park Landskroon

De aangewezen locatie voor de kunsttoepassing is Park Landskroon in Nieuw-Rhijngeest. Dit park is prominent aanwezig in de woonwijk en het is niet alleen een vindplaats van een bijzondere archeologische vondst ( Merovingische zilveren schaal), het park heeft ook een belangrijke functie in het sociaal domein met een aanzienlijk en direct publieksbereik. Voor ons een logische keus en wij zien een ruimtelijk parklandschap met een open structuur die licht geaccidenteerd is. Op een aantal plekken is het door de al wat oudere bestaande bomen mooi omzoomd en zien wij ook wel een romantische vertaling van het oorspronkelijke landschap. Maar bovenal heeft de locatie de aard van een park, met een sociale dynamiek van sport, spel , verblijven en recreëren. In de opdracht speelt de kunsttoepassing ook op dat vlak een verbindende rol. Ons beeldvoorstel zal dan ook aansluiten op die parkbeleving en richt zich op de verbinding met het hier en nu, essentieel in de opdracht.

Beeldvoorstel Circus Landskroon 

In ons beeldvoorstel staat op een weide in het park een paard te grazen. Een fraai en in de juiste proporties vormgegeven paard die, met de benen in een typerend ontspannen stand, het hoofd naar beneden reikt om het gras te kunnen eten. Aan de achterzijde van het paard staan ter hoogte van de enkels aan weerszijde van de paardenbenen, twee robuuste en min of meer grafisch gestileerde cirkels. Het is niet moeilijk om in die grote cirkels, in combinatie met de middenas door de benen, wagenwielen te zien, ook al ontbreken de spaken en staan de cirkels volkomen vrij. Achterop het paard, met blote voeten op de kont, staat een man in een eigentijdse bermuda en met ontbloot bovenlijf rechtop. Met beide handen en met enige inspanning draagt deze man een grote bijna oversized helm over zijn hoofd. Het hoofd van de man is daardoor nauwelijks zichtbaar. Daar waar het hoofd van het paard laag is, is de helm over het hoofd van de man juist de hoogste beëindiging in het beeld. De helm staat daardoor in de aandacht en is ook onderscheidend. Door z’n iconische karakter is het duidelijk herkenbaar als een typische Gladiator helm uit de Romeinse tijd. Waar het paard volkomen ontspannen z’n gang gaat en zich naar voren richt , lijkt het of de man met de helm, toch enigszins balancerend, naar achteren in de verte tuurt en op de uitkijk staat. 

De Romeinse Limes

De kern van de opdracht is natuurlijk om terplekke een verwijzing naar de geschiedenis van de Romeinse Limes te creëren. Dat doen we met een paar sterk iconische beeldelementen. Iconische beelden uit de Romeinse geschiedenis zitten in ons collectief geheugen. Voor het grote publiek komen die beelden lang niet altijd uit wetenschappelijk verantwoorde bronnen, heel vaak zijn dat visueel sterke beelden uit film en televisie. Daar maken wij gebruik van, onder andere met de helm die we in het beeld gebruiken. Wij gebruiken een klassieke Romeinse Gladiator helm; een gesloten helm met bovenop een gestileerde kam, een enigszins golvende slagrand rond het gezicht en naar de nekzijde en met in het gesloten gezichtsfront enkel zichtgaten.Vrijwel iedereen zal deze helm verbinden aan de Romeinse geschiedenis van spelen en Gladiatorgevechten. In deze context voegen zich nog een aantal elementen in het beeld ook samen; het paard, de wagenwielen, de staande man, de helm. Zo bij elkaar gepositioneerd staat eigenlijk alles klaar als strijdwagen met een staande wagenmenner! In de krijgsvoering werden de strijdwagens niet meer door de Romeinen gebruikt, maar aan Rome en de Romeinen is natuurlijk altijd het beeld verbonden van brood en spelen en daar waren wagenrennen in het Romeinse Circus ongekend populair! Hier aan De Limes, de noordelijke grens van het Romeinse rijk, was Rome ver weg. Toch lag het centrum van de macht natuurlijk wel in Rome en in die zin was ook deze plek aan de oude Rijn toch echt direct verbonden met Rome. Hier waren echter geen brood en spelen, hier stond je op de uitkijk, misschien wel met een Gladiator helm. 

Beeldcommunicatie 

In heel Europa zijn sporen van de Romeinse cultuur en overheersing te vinden en over het algemeen wordt daar bewonderend naar gekeken. Het was natuurlijk ook een hoogstaande cultuur op ontzettend veel vlakken, maar daar zat ook een inktzwarte schaduwkant aan. De glorie van het Romeinse rijk kwam tot stand dankzij militaire overheersing, onderdrukking en repressie, plundering en rooftochten, uitbuiting, slavernij en noem maar op. Tja, de mensheid is nog niet veel opgeschoten, maar de bewondering voor de Romeinen kan in onze ogen wel wat tegenwicht gebruiken. Ons beeldvoorstel als scène is ontwapenend, relativerend en heeft iets onbeholpens. En dat terwijl wij in eerste instantie onze inspiratie zochten in fiere ruiterstandbeelden. Niet alleen omdat we dit zagen als een klassiek parkbeeld, maar ook omdat ruiterstandbeelden in de Romeinse tijd onderdeel van een propagandistische beeldtaal waren. Kijk naar het ruiterstandbeeld van Marcus Aurelius in Rome. Dat is een beeldtaal die de kracht en de suprematie van de Romeinse militaire en culturele beschaving toonden! In ons beeldvoorstel zit wel degelijk nog iets van een ruiterstandbeeld, maar het is hoe dan ook geen propaganda monument. 

Hier en nu…. 

‘Circus Landskroon’ is de titel van ons beeld. Daarin zit niet alleen een verwijzing naar het circus als gebeurtenis, maar het is natuurlijk ook een directe verwijzing naar het Romeinse Circus van de wagenrennen. Het is een verhalend beeld en dat is naar ons idee de beste manier is om de geschiedenis van een plek, het verhaal van een locatie, te laten zien. Het is hiermee publieksgericht, niet afstandelijk, maar vooral toegankelijk, leesbaar en aansluitend bij de beleving. Als het levend houden van de geschiedenis een streven is, is die connectie vooral voor een jong publiek niet onbelangrijk. Als aanvulling op het park is dit een opmerkelijk beeld dat de aandacht vraagt. Het markeert de locatie en geeft duiding aan de plek. Het zal de routing in het park beïnvloeden, omdat het als focus en oriëntatiepunt zal werken. Dat komt niet alleen door het formaat, maar ook door de rijke combinatie van materialen en de mix van detaillering en abstractie. Om die markering nog te versterken denken we er over om het beeld met een platte sokkel (de grond-ovaal in deze presentatie) een eigen plek te geven.